Việc tạo ra giải pháp tăng khả năng mở rộng hoàn hảo cho Ethereum luôn là một thách thức lớn. Nhưng trong năm ngoái, công nghệ ZK Rollups đã tạo ra một số tiếng vang đáng kể, cũng như được đánh giá là giải pháp mở rộng tốt nhất cho Ethereum ở thời điểm hiện tại. Vậy Zk Rollup là gì? Cùng Review Invest đánh giá ưu nhược điểm và top các dự án Zk Rollup tiềm năng trong bài viết sau đây nhé!
Rollup là gì?
Rollup là các hợp đồng thông minh sử dụng trên mạng chính Ethereum, đóng vai trò là trung gian chuyển tiếp giữa chuỗi chính và Lớp 2. Rollups đã trở thành một giải pháp mở rộng lớp 2 phổ biến cho các mạng blockchain.
Các giao thức này lưu trữ dữ liệu giao dịch trên chuỗi chính nhưng lại chuyển hoạt động giao dịch sang một sidechain khác. Vì chuỗi chính và sidechain có thể tương tác với nhau nên chúng chạy song song và tiếp tục giao tiếp. Kết quả là, các mạng blockchain trở nên mở rộng hơn và làm giảm sự tắc nghẽn.
Ví dụ: Chuỗi chính Ethereum hiện có khả năng xử lý 15 giao dịch mỗi giây (TPS). Bằng cách triển khai Rollup, con số này có thể lên đến 1.000 TPS, vì chỉ dữ liệu hợp đồng thông minh quan trọng mới được lưu trữ ở chuỗi chính và phần lớn dữ liệu vẫn nằm trên sidechain. Thuật ngữ Rollup đề cập đến quá trình cuộn các giao dịch vào một khối duy nhất trước khi xuất bản các giao dịch đã được xác thực lên chuỗi chính.
Trên toàn bộ hệ sinh thái blockchain, một số dự án đang tích hợp công nghệ Rollup với các sidechains để tạo ra các giao thức an toàn, bảo vệ quyền riêng tư, nâng cấp khả năng mở rộng và phân cấp.
Zk Rollup là gì?
Zero-Knowledge Rollups (zk Rollups) sử dụng chức năng cốt lõi của Rollup để tích hợp các sidechains. Sidechains cho phép một bên chứng minh với người khác rằng một giao dịch là hợp lệ mà không tiết lộ bất kỳ thông tin nào vượt quá hiệu lực của chính giao dịch đó.
Các sidechains có thể làm giảm tài nguyên máy tính và lưu trữ cần thiết để xác thực một khối giao dịch sau khi được xuất bản lên chuỗi chính. Nói cách khác, sidechain có thể xác minh từng giao dịch, vì vậy các giao dịch sẽ tự động có hiệu lực trên chuỗi chính. Như vậy, các giao thức zk Rollups hỗ trợ tương tác giữa người giao dịch và người chuyển tiếp:
- Người giao dịch: tạo và phát dữ liệu giao dịch của họ lên mạng. Thông tin này bao gồm địa chỉ đến và đi, giá trị giao dịch, phí mạng. Các địa chỉ được lập chỉ mục làm giảm tài nguyên xử lý và giá trị giao dịch. Các hợp đồng thông minh sau đó ghi lại địa chỉ vào một cây Merkle và giá trị giao dịch cũng được ghi vào một cây Merkle khác.
- Người chuyển tiếp: có trách nhiệm thu thập các giao dịch để tạo ra các bản tổng hợp. Bộ chuyển tiếp tạo ra bằng chứng Đối số không tương tác của Kiến thức không tương tác ( gọi là zk-SNARK), sau đó so sánh trạng thái blockchain trước và sau mỗi giao dịch (tức là số dư ví). Các thay đổi kết quả đến được chuỗi chính trong một hàm băm sẽ được xác minh. Bất kỳ ai cũng có thể hoạt động như một người chuyển tiếp, với điều kiện là stake tiền điện tử của mình vào một hợp đồng thông minh.
Review ưu nhược điểm của Zk Rollup
Ưu điểm
- Nó khuyến khích phân quyền bằng cách xác nhận các khối trong một mô hình tính toán song song.
- Tăng khả năng mở rộng.
- Không yêu cầu xác minh KYC.
Nhược điểm
- Tốn thời gian: Các yêu cầu bổ sung bằng chứng xác thực làm cho giao dịch an toàn hơn, nhưng mất nhiều thời gian hơn, thay vì chỉ yêu cầu bằng chứng một lần.
- ZK Rollups đòi hỏi sự trung thực: zk Rollups yêu cầu cả người xác nhận và người chuyển tiếp phải hành động trung thực.
- Tốn kém để triển khai: ZK Rollups đang sử dụng mật mã để xây dựng các khối nhằm mục đích thêm vào chuỗi với các chuyên gia riêng lẻ. Nó gần giống như thêm một sidechain, dĩ nhiên điều này gây ra sự tốn kém chi phí.
Top các dự án Zk Rollup tiềm năng
Hermez
Ngày 13/8/2021, Hermez sáp nhập với Polygon trong một thỏa thuận mang tính bước ngoặt trị giá 250 triệu đô la. Việc hợp nhất có nghĩa là Polygon, được cho là dự án mở rộng quy mô Ethereum phổ biến nhất đang nhận được khả năng ZK Rollups.
Vậy Hermez chính xác là gì? Đó là một bản tổng hợp ZK tạo ra các bằng chứng mật mã gọi là SNARK (đối số không tương tác ngắn gọn của kiến thức). Nó được phát triển bởi Iden3, nhóm đứng sau các thư viện Circom và SnarkJS. Theo Iden3, Hermez có thể mở rộng quy mô Ethereum lên 2.000 giao dịch mỗi giây.
Mạng Hermez giao cho các điều phối viên xử lý các lô đối với bản tổng hợp Hermez và tạo các bằng chứng hợp lệ cho các lô đó. Điều phối viên được chọn thông qua quy trình đấu giá. Điều phối viên chiến thắng được xử lý nhiều lô nhất có thể trong một ‘thời điểm’ duy nhất kéo dài khoảng 40 khối Ethereum, tương đương 10 phút.
Hiện tại, giá thầu được thanh toán bằng mã thông báo độc quyền của Hermez là HEZ. Tuy nhiên, điều này sắp thay đổi vì sau thỏa thuận Polygon, HEZ sẽ không còn tồn tại và sẽ được thay thế bằng MATIC. Hiện tại, chủ sở hữu HEZ có thể hoán đổi HEZ để lấy mã thông báo MATIC với tỷ lệ 1: 3,5.
Gần đây, nhóm Hermez đã thông báo rằng họ đang làm việc trên Máy ảo Ethereum (ZKEMV) không kiến thức nhằm đạt được khả năng tương thích toàn bộ opcode. Điều này có nghĩa là Hermez, hay chính xác hơn là Polygon Hermez, sẽ có thể hỗ trợ các hợp đồng thông minh.
ZKSync
ZKSync là một công cụ mở rộng quy mô và quyền riêng tư, cho phép chuyển giao lượng Ether và token ERC-20 trong mạng Ethereum. Phương châm hoạt động của ZKSync là dựa vào toán học, không dựa vào trình xác thực. ZKSync cũng hỗ trợ hoán đổi mã thông báo và đúc NFT.
Đầu năm nay, nền tảng này đã ra mắt ZKEVM, cho phép thực thi các hợp đồng thông minh. ZkSync hỗ trợ hầu hết các mã opcodes trong Ethereum. ZKSync 2.0 còn cung cấp dữ liệu ngoài chuỗi có tên là ZK Porter. Tính khả dụng của dữ liệu ngoài chuỗi trong ZKPorter sẽ được bảo mật bởi những người được gọi là người giám hộ. Yêu cầu đối với người giám hộ là đặt cọc mã thông báo ZKSync để ký các khối xác nhận tính khả dụng của dữ liệu.
Với cổ phần của họ trong mạng, người giám hộ được thúc đẩy để đảm bảo rằng không có sự cố về tính khả dụng của dữ liệu. Hơn nữa, team dự án còn tuyên bố rằng bằng chứng cổ phần của ZKSync an toàn đáng kể so với PoS trong các giải pháp mở rộng thay thế như sidechains.
Loopring
Trong khi Hermez và ZKSync đang nỗ lực hướng tới việc hỗ trợ các hợp đồng thông minh, thì Loopring chỉ tập trung vào các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) và các ứng dụng thanh toán. Với Loopring, bất kỳ ai cũng có thể trở thành nhà điều hành sổ đặt hàng DEX hoặc nhà sản xuất thị trường tự động (AMM).
Loopring tuyên bố rằng công nghệ Zk Rollup có thể cung cấp tới 2.025 giao dịch mỗi giây, đạt thông lượng cao với phí gas thấp.
StarkEX
StarkEx – một giao thức thanh toán và mở rộng quy mô Lớp 2 được phát triển bởi StarkWare. Nó sử dụng STARK – lập luận minh bạch ngắn gọn của kiến thức, để yêu cầu thiết lập đáng tin cậy và tạo ra các bằng chứng. Một sự khác biệt khác giữa hai loại Zk Rollup này là trong khi SNARK dựa trên mật mã đường cong elliptic, thì STARK dựa trên các hàm băm, mang lại một số lợi ích nhất định, trong đó có khả năng kháng lượng tử.
Giao thức StarkEX đã được sử dụng để cung cấp năng lượng cho một số dự án DeversiFi DEX, nền tảng giao dịch và đúc NFT.
Immutable X
Nhóm Immutable X đã xây dựng giao thức của mình để tối ưu hóa việc khai thác và giao dịch NFT dựa trên Ethereum. Giao thức nhằm mục đích cung cấp cho người dùng khả năng xác nhận giao dịch tức thì, mở rộng và không tính phí gas. Toàn bộ giao dịch không bị quản lý.
Thông qua việc sử dụng zk-Rollups, Immutable X di chuyển hàng nghìn giao dịch ra khỏi chuỗi chính và xuất bản bằng chứng kết quả cho chuỗi chính. Giống như nhiều giao thức khác, tài sản của người dùng được giữ trong một hợp đồng thông minh chuỗi chính cho đến khi bằng chứng hợp lệ được công bố.
Lời kết
Công nghệ zk Rollups đang được coi là giải pháp hữu ích cho các vấn đề mở rộng quy mô mà Ethereum đã gặp phải kể từ khi nó trở thành blockchain Lớp 1 được sử dụng nhiều nhất. Các blockchain khác đang được xây dựng ngay từ đầu bằng cách sử dụng các giao thức ZK Rollup. Đây là sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới cho toàn bộ ngành công nghiệp blockchain.
Với đà phát triển mà công nghệ này đang chứng kiến, rất có thể năm 2022 sẽ là năm của ZK Rollup. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức thú vị và dễ hiểu nhé!
