Xung quanh lĩnh vực DeFi, Crypto, thuật ngữ Rug Pull đã được sử dụng nhiều lần để mô tả một tình huống rất thảm khốc xảy ra trong tài chính phi tập trung, khiến dòng tiền điện tử bị thiệt hại nặng nề. Hành động Rug Pull có tác động đột ngột đến giá cả, khiến thị trường thụt lùi sau nhiều tháng. Trong bài viết sau, hãy cùng Review Invest đi tìm định nghĩa đầy đủ của Rug Pull là gì, cách nhận dạng và phòng tránh Rug Pull như thế nào để chủ động bảo vệ mình trên thị trường nhé!
Rug Pull là gì?
Rug Pull là một hình thức lừa đảo tiền điện tử, thường xảy ra khi một nhóm bơm mã thông báo dự án của họ, sau đó biến mất cùng với tiền của các nhà đầu tư. Thế là bạn hay những nhà đầu tư khác sẽ sở hữu một tài sản vô giá trị.
Để dễ hiểu hơn, bạn hãy hình dung rằng nhóm các nhà phát triển tạo ra một dự án gắn liền với một mã thông báo tiền điện tử mới, họ làm mọi cách để đồng coin này tăng giá mạnh mẽ, sau đó rút toàn bộ tiền ra khỏi thị trường, khiến giá trị đồng coin tụt dốc đáng kể, thậm chí chạm mốc 0. Tóm lại, Rug Pull chính là một loại hình lừa đảo thường gặp ở thị trường tài chính phi tập trung (DeFi).
Các loại Rug Pull có thể xảy ra
Trước khi tìm hiểu cách phát hiện Rug Pull và tại sao nó lại xảy ra, hãy khám phá trước ba loại kéo thảm khác nhau có thể gặp là:
Stealing liquidity (Đánh cắp thanh khoản)
Để có thể giao dịch tiền điện tử, các nhà phát triển cần tạo một nhóm thanh khoản chứa một lượng tiền tệ để giúp các nhà đầu tư thực hiện mua và bán. Trong hầu hết các lần Rug Pull đã xảy ra, nhà phát triển đã tạo một nhóm thanh khoản với mã thông báo lừa đảo mới đúc và một loại tiền điện tử hợp pháp, chẳng hạn như Ether.
Khi mọi người bị thu hút bởi giá trị của tiền điện tử mới này, họ bắt đầu mua nó bằng ETH. ETH lúc này sẽ bị khóa trong nhóm thanh khoản trong một khoảng thời gian xác định. Khi nhiều nhà đầu tư mua mã thông báo giả mạo, giá trị của nó sẽ tăng dần, đồng nghĩa với số lượng ETH được đổ vào nhóm thanh khoản cao không ngừng.
Vào đúng thời điểm các nhà phát triển lừa đảo muốn, họ sẽ rút ETH ra khỏi nhóm thanh khoản, thay vào đó chỉ để lại mã thông báo vô giá trị. Các nhà đầu tư không thể giao dịch những mã thông báo vô giá trị này và mất trắng đồng ETH hợp pháp.
Vô hiệu hóa mã thông báo
Loại Rug Pull thứ hai này cũng tương tự như đánh cắp thanh khoản ở trên, nhưng quy trình thực hiện khác nhau. Lúc này, các nhà phát triển tạo ra mã thông báo mới mà người mua không thể bán nó trên các sàn giao dịch. Chính bản thân người mua cũng không hề hay biết rằng token mới họ mua không thể giao dịch được.
Tại một thời điểm giá đủ cao, kẻ lừa đảo sẽ bán tất cả các token mới của mình và bỏ chạy cùng với giá trị các khoản đầu tư đã được đổ vào.
Nhà phát triển rút tiền mặt
Điều này nghe có vẻ không giống như một trò lừa đảo trong thị trường tự do, nhưng giống như trong hai loại lừa đảo trước, nhà phát triển cũng tạo ra một dự án với giá trị mã thông báo bị thổi phồng quá mức kèm lời hứa liên quan đến giai đoạn phát triển tốt đẹp.
Tin vào lời hứa về sản phẩm mang tính cách mạng, các nhà đầu tư mua mã thông báo vô giá trị và khiến giá tăng vọt. Lúc này, kẻ lừa đảo sẽ rút tiền mặt từ cổ phiếu của mình và lẩn trốn với khoản tiền đang nắm giữ của các nhà đầu tư.
Cách nhận dạng Rug Pull trong Crypto
Dự án bỗng nhiên xuất hiện
Rug pull thường xuất hiện từ hư không, trong khi tiền điện tử hợp pháp hoặc các dự án DeFi mất nhiều thời gian để phát triển. Những dự án giả mạo này thường đi kèm với rất nhiều cường điệu, lợi dụng các meme văn hóa gần đây đã phổ biến. Nếu một dự án tuyên bố sẽ cách mạng hóa thế giới tiền điện tử và chỉ mới xuất hiện trong một đêm, bạn nên thận trọng vì kéo thảm có thể xảy ra.
Nhà phát triển ẩn danh
Ngoại trừ Bitcoin – loại tiền điện tử đầu tiên và lớn nhất, được phát triển bởi một nhà phát triển có biệt danh là Satoshi Nakamoto, thì các dự án tiền điện tử hoặc DeFi đến từ team phát triển ẩn danh sẽ là một lá cờ đỏ lớn chứng minh điều gì đó không ổn.
Hãy xem lại các tiền điện tử thành công nhất hiện nay như Ethereum và Solana. Chúng đều có một nhóm các nhà lãnh đạo nổi tiếng đứng sau và không ngừng thúc đẩy sự phát triển của dự án. Nếu các nhà phát triển của một dự án mới ở trong bóng tối, họ có thể có nhiều hành động gian lận hơn và tốt hơn hết bạn hãy tránh xa mã thông báo đó.
Thanh khoản thấp
Khi nói đến các dự án DeFi, không phải lúc nào bạn cũng có thể xác minh tính thanh khoản. Nhưng với tiền điện tử, bạn luôn có thể làm như vậy. Tính thanh khoản thấp đồng nghĩa với việc chuyển đổi mã thông báo sang tiền mặt khó. Tính thanh khoản càng thấp, nhà phát triển càng dễ dàng thao túng giá của mã thông báo.
Cách tốt nhất để kiểm tra tính thanh khoản của tiền điện tử là xem xét khối lượng giao dịch trong 24 giờ của nó. Các mã thông báo lừa đảo thường xuất hiện với khối lượng giao dịch thấp chỉ khoảng 10.000$, so với một nền tảng phi tập trung hợp pháp như PancakeSwap (có khối lượng giao dịch 301 triệu $).
Một quy tắc chung được các nhà đầu tư tiền điện tử chuyên nghiệp áp dụng đó là khối lượng giao dịch ít nhất phải từ 10% – 40% tổng vốn hóa thị trường của đồng token.
Mở khóa thanh khoản
Để xây dựng lòng tin và củng cố nhận thức của công chúng về tính hợp pháp dự án, các nhà phát triển tiền điện tử thường từ bỏ quyền kiểm soát của họ đối với nhóm thanh khoản bằng cách khóa nó trong blockchain của họ hoặc với một bên thứ ba đáng tin cậy.
Điều này được gọi là thanh khoản bị khóa và nó ngăn các nhà phát triển giao dịch bất kỳ mã thông báo nào trong nhóm, qua đó hạn chế tình trạng đánh cắp mã thông báo hoặc giảm tính thanh khoản. Pool thanh khoản bị khóa càng lâu thì khả năng kéo thảm càng nhỏ.
Ngược lại, nếu thanh khoản không bị khóa, sẽ không có gì ngăn cản các nhà phát triển rút tiền và bỏ trốn. Tuy nhiên, xác nhận xem thanh khoản có bị khóa hay không là một quá trình khá phức tạp.
TVL thấp
TVL là một số liệu đáng tin cậy để kiểm tra tính hợp pháp của dự án tiền điện tử hoặc DeFi. Nó đề cập đến tổng số tiền đầu tư vào một dự án cụ thể. Ví dụ: PancakeSwap có TVL 14 tỷ $, trong khi các dự án lừa đảo chỉ có TVL vài nghìn đô la. Dự án càng mới và TVL càng thấp thì nguy cơ kéo thảm tiềm ẩn càng lớn.
Phân phối mã thông báo không cân xứng
Kiểm tra việc phân phối mã thông báo của một dự án trên các trang web như Etherscan sẽ cho bạn biết ai là người nắm giữ số lượng mã thông báo lớn nhất và cách chúng được phân phối. Nếu một hoặc hai ví duy nhất nắm giữ lượng lớn nguồn cung mã thông báo (trên 5% tổng cung), thì việc bán tất cả cùng một lúc rất dễ dàng, gây ra sự thao túng giá hoặc kéo thảm cao hơn.
Trang web sơ xài và thiếu tương tác trên mạng xã hội
Mã thông báo lừa đảo thường chỉ có một trang web cơ bản, được sao chép trong vài ngày. Các dự án này cũng sẽ không có tài khoản mạng xã hội hoặc tài khoản có lượng người theo dõi thấp. Nếu các tài khoản mạng xã hội của dự án tiền điện tử hoặc DeFi thiếu sự tương tác từ cộng đồng thực sự, thì đó cũng sẽ là một lá cờ đỏ lớn cho các nhà đầu tư.
Điều này cũng áp dụng cho sách trắng của dự án. Các dự án lừa đảo đôi khi sẽ có một tờ giấy trắng được sao chép hoặc rất ngắn.
Không có kiểm toán
Các dự án tiền điện tử nổi tiếng nhất sẽ có kiểm toán bảo mật độc lập hoặc báo cáo minh bạch tài chính để đảm bảo tính xác thực của chúng. Ví dụ: Cardano đã trải qua nhiều cuộc kiểm tra và kiểm tra mã nguồn độc lập để củng cố tính bảo mật của nó. Một dự án không có kiểm toán của bên thứ ba không nhất thiết là gian lận, nhưng điều đó có nghĩa là bạn nên nghiên cứu dự án kỹ lưỡng trước khi đầu tư vào nó.
Cách phòng tránh Rug Pull hiệu quả
Dưới đây là một số cách khác để kiểm tra tính hợp pháp của bất kỳ dự án nào:
Kiểm tra tính thanh khoản
Một cách để đánh giá tính hợp pháp của mã thông báo là kiểm tra tính thanh khoản của nó. Các dự án hợp pháp thường có thanh khoản hàng triệu đô. Các dự án này khóa một lượng lớn mã thông báo trong một thời gian dài, và chúng không thể rút khỏi nhóm thanh khoản trong khoảng thời gian cố định. Các nền tảng hợp pháp như PancakeSwap và Uniswap thường có sẵn thông tin thanh khoản.
Xem kỹ Github và các kênh truyền thông xã hội
Github là trung tâm cơ sở mã cho các dự án DeFi, thường chứa các hoạt động phát triển của chúng. Bạn nên theo dõi kênh này, cũng như các kênh truyền thông xã hội của dự án bao gồm Telegram, Twitter,… Nếu dự án dường như không trải qua bất kỳ quá trình phát triển tích cực nào và là một nhánh của dự án khác, đó có thể là một dấu hiệu xấu.
Xác nhận sự tín nhiệm của nhóm
Bất kỳ dự án nào có khả năng trở thành một tấm thảm đều do chủ sở hữu và người sáng tạo khơi nguồn. Mức độ liên quan của họ với không gian tiền điện tử, hồ sơ theo dõi, truyền thông xã hội và lịch sử cá nhân đều có tính kết nối cao. Càng có nhiều câu hỏi thắc mắc về chủ sở hữu và nhóm, thì dự án càng có nhiều khả năng lừa đảo.
Nhìn vào Holder và cách mà token giao dịch
Nếu một mã thông báo chỉ có một số ít chủ sở hữu và không được giao dịch tích cực trên nhiều nền tảng, thì có thể là một cuộc Rug Pull đang chờ đợi. Các công cụ như Etherscan và CoinGecko có thể tiết lộ thêm thông tin về mã thông báo.
Các cuộc Rug Pull khét tiếng trong lịch sử tiền điện tử
OneCoin
OneCoin về cơ bản là một kế hoạch Ponzi khổng lồ, được xem là vụ lừa đảo tiền điện tử lớn nhất đã đánh cắp ước tính 25 tỷ đô la Mỹ từ các nhà đầu tư. Trong khi các nhà chức trách đàn áp OneCoin và bắt giữ các nhà lãnh đạo của nó vào năm 2017, một số người sáng lập của nó đã biến mất.
BitConnect
Trong một kế hoạch Ponzi đa cấp khác, BitConnect đã đánh cắp ước tính khoảng 2 tỷ đô la Mỹ. Dự án lừa bịp tuyên bố có một thuật toán giao dịch vô song để thu hút các nhà đầu tư. Hơn nữa, khi dự án gặp sự cố vào tháng 1/2018, những người sáng lập của nó đã tung ra BitConnectX – một đợt kéo tấm thảm ICO thứ hai.
Squid Game
Mã thông báo Squid Game là một tấm thảm kéo xảy ra gần đây, tận dụng sự cường điệu xung quanh loạt phim nổi tiếng của Netflix “Squid Game”. Giá của mã thông báo SQUID đã tăng hơn 230.000% trong vòng chưa đầy 2 tuần và khả năng bán mã thông báo của các nhà đầu tư đã bị vô hiệu hóa.
Vào tháng 11/2021, các nhà phát triển đã thu được ước tính 3,4 triệu đô la Mỹ từ các nhà đầu tư, khi mã thông báo giảm từ 2.861$ xuống còn 0,01$ chỉ trong 5 phút.
Lời kết
Tài chính phi tập trung mang đến nhiều cơ hội cho các nhà phát triển và những người đam mê tiền điện tử. Nhưng, nó cũng là mảnh đất màu mỡ cho những kẻ lừa đảo luôn cố gắng tìm và khai thác các lỗ hổng trong hệ sinh thái. Đây là lý do tại sao bạn nên tự nghiên cứu trước khi đầu tư và luôn đầu tư vào những dự án bạn đã hiểu rõ. Như vậy với những thông tin về Rug Pull trên đây, bạn đã nắm rõ cách nhận diện và phòng tránh để chủ động bảo vệ bản thân rồi nhé!
